Ölçme, iki ana kategoriye ayrılır: Doğrudan Ölçme ve Dolaylı Ölçme

Doğrudan (Temel, Mutlak) Ölçme

Doğrudan ölçme, ölçülen özelliğin doğrudan gözlemlerle veya araçlarla belirlenmesidir. Bu tür ölçmelerde, ölçülen değer fiziksel olarak gözlemlenir ve kaydedilir.

• Bir masanın boyunun cetvelle ölçülmesi.
• Bir nesnenin teraziyle ağırlığının ölçülmesi.
• Bir ofsayt pozisyonunun hakem tarafından gözlemlenmesi.

Dolaylı (Bağıl) Ölçme

Dolaylı ölçme, doğrudan ölçümün yapılmadığı ve bunun yerine başka bir aracın veya göstergenin kullanılarak yapılan ölçme türüdür. Dolaylı ölçme, genellikle birden fazla değişken veya ilişki kullanılarak ölçüm yapılır. Üçe ayrılır:

Bir özelliğin ölçülmesi için doğrudan ölçüm yerine bir gösterge veya aracı kullanılarak ölçüm yapılır.

• Öğrencinin bilgisinin sınavla ölçülmesi.
• Ofsayt pozisyonunun futbol yorumcuları tarafından izlenmesi.
• Yaylı kantar ile ağırlık ölçülmesi.

Birden fazla değişkenin bir arada kullanılarak yapılan ölçme işlemidir. Bu tür ölçmelerde, birden fazla faktör bir arada değerlendirilir ve genellikle matematiksel formüllerle hesaplama yapılır.

• Nüfus Yoğunluğu = Kişi / Alan.
• Vizenin %40, Finalin %60'ına dayalı bir not hesaplama.
• 12 yaş üzerindekilerin okuma-yazma oranı.
• Hız hesaplaması: Hız = Mesafe / Zaman.

İki veya daha fazla değişken arasındaki bağıntıların, aritmetik işlemlerle tanımlanarak yapılan ölçmedir. Bu tür ölçmede, değişkenler arasındaki ilişki aritmetiksel bir biçimde ifade edilir.

• İki değişkenin ilişkisi aritmetik işlemlerle (örneğin toplama, çıkarma, çarpma, bölme) hesaplanarak ölçülür.

• Doğrudan Ölçme: Fiziksel bir ölçüm aracıyla doğrudan yapılır (cetvel, terazi, hakem gözlemi gibi).
• Dolaylı Ölçme: Başka bir aracın veya göstergeyle yapılan ölçümdür ve üç türde incelenebilir: Dolaylı Göstergeyle Ölçme, Türetilmiş Ölçme ve İzomorf Ölçme.