Gelişim bir süreç, gelişme ise bir üründür. Örneğin çocuğun dili öğrenmesi gelişim, baba demesi ise gelişme, sonuç, üründür. Olgunlaşma ve öğrenme olmadan gelişim olmaz.

ÖRNEK: Kas gelişimi olgunlaşma, ağaca tırmanmak ise gelişmedir.

Benzer bir şekilde değişim farklılaşmadır, değişme ise bir üründür. Örneğin okuma-yazma bilmeyen birinin okuma-yazma biliyor olması değişim, bu işi yapabilmesi ise değişme.

Gelişimde Temel Kavramlar

BÜYÜME: Bireyin fiziksel özelliklerindeki değişimdir.

OLGUNLAŞMA: Genetik olarak doğuştan gelen, zamanı gelince ortaya çıkan öğrenilmemiş biyolojik değişikliklerdir. Çevre koşullarından bağımsızdır fakat kısmen etkilenir. Örneğin yürüme davranışı için kas ve sinir sistemi gelişimi gerekir.

HAZIRBULUNUŞLUK: Bireyin gelişim görevini, olgunlaşma ve ön bilgi (önceki öğrenmeler, ilgiler ve tutumlar, güdü, sağlık durumu vb) yoluyla yapabilecek duruma gelmesidir. Örneğin bisiklet kullanabilmek için kas – sinir yapısının gelişmiş olmasına ek olarak ilgi ve istek gerekir.

ÖĞRENME: Bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu nispeten kalıcı davranış değişikliği. Örneğin kalem tutması, doğru yazabilmesi için birileri ona göstermeli, alıştırma yapmalı vs.

Gelişimi Etkileyen Faktörler

Gelişim, kişisel özellikler, kalıtım özellikleri ve çevreden etkilenir.

KALITIM

Anne ve babadan genetik yolla geçen bazı yetenekler ve özellikler. Bununla ilgili terimler:

• Gonozom, cinsiyetle ilgili olan genler (2 tane)
• Otozom, cinsiyetle ilgili olmayan genler (22 çift)
• Gen, şifrelenmiş bilgilerin bulunduğu hücreler.
• Fenotip, fiziksel görünüşümüz.
• Genotip, kalıtımla gelen bütün potansiyelimiz.
• Mutasyon, kalıcı değişiklikler (boydaki farklılaşma).
• Modifikasyon, geçici değişiklikler (bronzlaşma).

BİLGİ:

Gamet, Sperm ve Ovum (yumurta hücresi) birleşiminden oluşur. Bu iki hücre, diğer hücrelerden farklı olarak 23 kromozom içerir (diğerleri 46 = 23 çift). Bunlar birleştiği zaman gelişen hücre 46 = 23 çift kromozom içerir.

ÇEVRE

İnsanın içinde yaşadığı ve etkilendiği tüm dış uyarıcılar. Çevresel faktörleri 3 kısımda incelemek mümkün: Doğum öncesi, doğum sırasında ve doğum sonrası.

KRİTİK DÖNEM (ZAMANLAMA)

Organizmanın çevrenin etkilerine (uyaranlara) daha duyarlı oldukları zaman dönemidir. Örneğin okuma – yazma için kritik dönem 6 yaşıdır. Bu dönemde çocuk desteklenmeli, baskı uygulamak bazı sorunlara yol açabilir (kalıcı sakarlık, kamburluk).

TARİHSEL ZAMAN

Yaşanan zamana göre gelişim etkilenir. Örneğin savaş zamanlarında çocukların savaş oyunlarını tercih etmesi.

Gelişim İlkeleri

• Gelişim süreklidir ve belli aşamalarla (dönemlerle) gelişir.
• Gelişim hızı her zaman aynı değildir.
• Gelişim kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür.
• Gelişimde bazı eğilimler vardır.
• Gelişim, baştan ayağa, içten dışa, genelden özele, merkezden çevreye doğrudur.
• Gelişim bir bütündür.
• Gelişimde bireysel farklılıklar bulunur.
• Gelişimde kritik dönemler vardır.